یادی از شهریار فریوسفی
با خنیاگران: 1- شهریار فریوسفی
نوشتۀ مهدی فیروزیان
شهریار فریوسفی (1388-1335) هنرآموختۀ هنرکدۀ موسیقی ملی و شاگرد استادانی چون علی‌اکبر خان شهنازی و هوشنگ ظریف و یکی از موفق‌ترین نوازندگان تار در چند دهۀ اخیر بود. این موفقیت را از چند سوی می‌توان بررسی کرد:
1 – آوازه: نوازندگان مشهور تار در روزگار ما از دو دسته بیرون نیستند یا مانند کسانی چون جلیل شهناز و فرهنگ شریف و ... تکنواز هستند یا آهنگسازانی هستند که با نواختن آثار خود در گروه‌نوازی به شهرت رسیده‌ا‌ند و پس از آن به تکنوازی نیز پرداخته‌ا‌ند مانند حسین علیزاده و محمدرضا لطفی.
اما نوازندگانی که خود آهنگساز نیستند (البته فریوسفی چند آهنگ هم ساخته است ولی شهرت او هرگز از این باب نبوده و نیست) و به طور جدی به تکنوازی هم نمی‌پردازند، معمولا چندان شناخته‌شده نیستند. اما شهریار فریوسفی با نواختن آثار دیگران در گروه‌های مختلف توانست به شهرتی که سزاوار آن بود دست پیدا کند. ملاک شهرت البته این است که بیش از هشتاد درصد شنوندگان جدی موسیقی ایرانی او را می‌شناسند (این آمار را در جامعۀ آماری 100 نفری برررسی کرده‌ا‌یم و نتیجه این بود که 83 نفر او را به نام می‌شناختند).
2 – فعالیت هنری: او از پرکارترین نوازندگان تار بود که در بسیاری از آلبوم‌های موسیقی سنتی و برخی آلبوم‌های پاپ نوازندگی می‌کرد. مهم‌ترین بخش موفقیت او نیز همین است که توانست در همکاری با آهنگسازانی با سبک‌های گوناگون، گونه‌های مختلف موسیقی را با بالاترین کیفیت اجرا کند. در میان عامۀ مردم بسیارند کسانی که هرگز نام او را نشنیده‌ا‌ند و این مهم نیست (زیرا گمنامان بزرگ در ایران بسیارند) اما مهم این است که کمتر کسی است که به موسیقی ایرانی -ولو به طور تفننی- علاقه داشته باشد و صدای ساز شهریار فریوسفی را نشنیده باشد. فریوسفی کارهایی را نواخته که برای همۀ دوستداران موسیقی و بسیاری از مردم ناآشنا به موسیقی آشناست. برای نمونه تار سریال امام علی (ع) و سریال کیف انگلیسی هر دو به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی را او نواخته است. از دیگر کارهای نوازندگی او می‌توان به این موارد اشاره کرد: نوازندگی تار در پرفروش‌ترین آلبوم موسیقی سنتی «نیلوفرانه» (آهنگساز: عباس خوشدل؛ خواننده: علیرضا افتخاری) و همکاری با گروه فرامرز پایور، ارکستر بزرگ رادیو و ارکسترهای سماعی، ژونس موزیکال، گروه سماع، گروه ارغنون و... او در کنار تار و بم‌تار به نوازندگی سه‌تار، دوتار، دیوان نیز می‌پرداخت. حتماً آهنگ «نوایی نوایی» را با تنظیم دکتر کامبیز روشن‌روان و صدای گرم بیژن بیژنی شنیده‌ا‌ید. خوب است بدانید که دوتار این قطعه را فریوسفی نواخته (و نه نوازنده‌های موسیقی نواحی). او در همکاری با آهنگساز و خوانندۀ یاد شده در آلبوم‌های سیب سرخ خورشید، نهانخانۀ دل و ایران زمین هم هنر خود را در نوازندگی دوتار (به همراه تار و سه‌تار) به نمایش گذاشت. در کارهای دیگر روشن‌روان مانند آلبوم هفت سین (خواننده: محمد اصفهانی) نوازندگی دوتار و در آلبوم آفرینش (اثر فخرالدینی) تکنوازی پرشور دیوان او شنیدنی است.
فریوسفی به طور جدی در پی تکنوازی نبود اما در این کار نیز توانا بود. از میان تکنوازی‌های او برای نمونه می‌توان به ساز و آوازی نسبتاً طولانی در آلبوم اشتیاق (با آهنگسازی فخرالدینی و خوانندگی علیرضا قربانی) اشاره کرد.
وقتی موسیقی پاپ مجاز شناخته شد و آلبوم‌های موسیقی پاپ مجوز نشر گرفتند فریوسفی با درک درستی که از موسیقی داشت و نیز فروتنی و مهربانی خاص خود به همکاری با آهنگسازان و خوانندگان جوان موسیقی پاپ پرداخت. در آن زمان بسیاری از کوتاه‌ا‌ندیشان بر او خرده گرفتند؛ اما او خوب می‌دانست چه می‌کند و به کار خود در این زمینه ادامه داد. از دید او مهم این بود که موسیقی با کیفیت اجرا شود و سبک و شیوه را ملاک ارزش‌گذاری نمی‌دانست. به راستی چه بسیار آثار موسیقی پاپ و راک که چند برابر کارهای سنتی و کلاسیک زیبا و هنری هستند. دهاتی (شادمهر عقیلی) از معروف‌ترین کارهای پاپی است که او در آن به نوازندگی پرداخته و انصاف را که نوازندگی او در این کارها یک امتیاز هنری برای آهنگسازان و خوانندگان آنها محسوب می‌شود.
3 – کیفیت اجرا: دست‌اندرکاران موسیقی خوب می‌دانند که گروه‌نوازی و به‌ویژه ضبط استودیویی آن، کاری است که نیاز به تخصص و توانایی ویژه دارد و فریوسفی در این زمینه بسیار توانا بود؛ به گونه‌ا‌ی که پس از هوشنگ ظریف که در بهترین گروه‌نوازی‌های موسیقی سنتی (گروه پایور) استانداردهای نوازندگی تار در گروه‌نوازی را بسیار بالا برده بود، فریوسفی بهترین بود. درک صحیح از ریتم و فضای ارکستر، دشیفر عالی، سونوریتۀ درخشان و تکنیک بالا او را به گروه‌نوازی بی‌نظیر تبدیل کرده بود؛ تا آنجا که صاحبان گوش حساس به آسانی صدای تار او را در ارکسترهای مختلف می‌شناختند و تشخیص می‌دادند.
به هر روی این نوازندۀ موفق و ارزشمند، پس از عمری رامشگری، تیر ماه سال هشتاد و هشت جهان خاک را وانهاد و ما را از شنیدن صدای دلنشین ساز خود محروم ساخت. البته یادگارهای موسیقایی او و نیز یادگار زندگی او پدرام فریوسفی و پانیذ فریوسفی که راه پدر را پی گرفته‌ا‌ند و امروز به عنوان نوازندگان جوان و خوب ویلن شناخته می‌شوند، هنوز هستند و بی‌گمان هنوز می‌توانیم با شنیدن آثارش همچنان او را در کنار خود احساس کنیم و بر هنر والایش درود بفرستیم.
یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.